Św. Augustyn

Człowiek niestrudzenie poszukujący Prawdy – najpierw katechumen, potem katechista – uczy nas, w jaki sposób towarzyszyć ludziom nieochrzczonym w drodze do Boga. Fascynowała go także prawda o przyjaźni i opartym na niej życiu braterskim. Nasza wspólnota korzysta z napisanej przez niego Reguły, w której autor z realizmem zauważa możliwości i potrzeby każdego człowieka, a miłość wzajemną i budowanie jedności uznaje za najważniejsze zadanie życia.

Życiorys

Święty Augustyn (Aurelius Augustinus) urodził się w 354 roku w Tagaście (obecnie Souk Ahras, Algeria). Był synem rzymskiego notabla Patriciusa (poganina) oraz Moniki, również pochodzącej z rodziny patrycjuszy, która w przeciwieństwie do męża była zdeklarowaną chrześcijanką. Monika miała wówczas 23 lata. Kościół czci ją jako świętą.

Po ukończeniu szkół w Tagaście (w 366 roku) i w Madaurze (w 370 roku) Augustyn został wysłany przez rodziców na studia do Kartaginy. Tu, w 372 roku, urodził mu się syn, Adeodatus, pochodzący z nieformalnego związku. Z tą nieznaną nam z imienia kobietą Augustyn dzielił życie przez kilkanaście lat.

Studia w Kartaginie ukończył w 374 roku. W tym samym roku w rodzinnej Tagaście założył szkołę retoryczną. Wstrząśnięty jednak śmiercią bliskiego przyjaciela opuścił rodzinne miasto i osiedlił się, jako nauczyciel wymowy, w Kartaginie. Ok. 372 roku Augustyn przystąpił do grupy manichejczyków. Pod wpływem ducha panującego w tej sekcie zaczął pisać swoje pierwsze dzieła filozoficzne, w których usiłował pogodzić filozofię grecką z doktryną ruchu. W 380 roku napisał traktat „De pulchro et apto”, „O pięknie i proporcji”, który, niestety, nie zachował się do naszych czasów. W 383 roku Augustyn dyskutował w Kartaginie ze słynnym biskupem manichejskim, Faustusem. Od tego momentu powoli zaczął się rozczarowywać manicheizmem.

Na skutek sporów ze swoją matką zdecydował się opuścić rodzinne miasto i wyjechać na dalsze studia do Rzymu, które sfinansowali mu jego manichejscy towarzysze. Po rocznych studiach został skierowany do Mediolanu, gdzie objął funkcję nauczyciela retoryki. W Mediolanie stał się nieformalnym przywódcą manichejczyków. Wspólnie z przyjaciółmi, Alipiuszem i Nebrydiuszem, prowadził dociekania filozoficzne. Podjął także z grupą przyjaciół nieudaną próbę założenia filozoficznej wspólnoty egzystencji.

W 385 roku do Augustyna przybyła jednak jego matka, Monika. Próbowała go nakłonić do przejścia na chrześcijaństwo i do małżeństwa z pewną kobietą. Zaplanowała dla niego zawodową i rodzinną stabilizację. Syn, pod wpływem matki, zgodził się na rozstanie z wieloletnią towarzyszką życia, matką Adeodata (tę, jako kobietę nieodpowiedniego stanu dla rodziny rzymskiego notabla, oddalono), i na zaręczenie się z dziewczyną, która dopiero za dwa lata miała osiągnąć wiek stosowny do małżeństwa.

W Mediolanie Augustyn zetknął się jednak także ze św. Ambrożym. Homilie biskupa Ambrożego wywarły na nim wrażenie.

W 386 roku, dzięki rozmowie z jednym ze swoich przyjaciół, Firminusem, Augustyn uwolnił się od wiary w astrologię. Zaczął zgłębiać platońskie i neoplatońskie dzieła filozoficzne, przełożone z greki na łacinę przez niejakiego Gajusza Mariusza Wiktoryna – głośnego retora i filozofa epoki, te zaś dzieła poprowadziły go ku studiom nad Pismem Świętym, zwłaszcza nad Listami św. Pawła. W tym samym czasie Symplicjan (sędziwy kapłan katolicki) opowiedział Augustynowi o życiu i nawróceniu Wiktoryna, do którego doszło ok. 355 roku.

Augustyna i jego przyjaciela Alipiusza odwiedził również Pontycjan – wysoki urzędnik cesarski, pochodzący z Afryki – i opowiedział im o życiu św. Antoniego oraz o dwóch swoich towarzyszach, którzy w Trewirze wstąpili do wspólnoty zakonnej, założonej przez tego niezwykłego pustelnika.

Podczas pewnej medytacji w ogrodzie Augustyn dogłębnie rozważył swoje życie. Postanowił wyrzec się planowanej stabilizacji i wybrać inną drogę. Miało to miejsce pod koniec sierpnia. Do ferii jesiennych wypełniał obowiązki profesora retoryki, po czym raz na zawsze pożegnał się z tą profesją. Werekundus, uczony wykładowca literatury, ofiarował wówczas Augustynowi i jego bliskim (Monice, Adeodatowi i Alipiuszowi) gościnę w swoim domu, położonym u stóp Alp. Augustyn przygotowywał się tu do przyjęcia chrztu. Równocześnie rozpoczął w tym zaciszu działalność pisarską („Soliloquia”). Na początku marca 387 roku wraz ze swoimi bliskimi przybył z powrotem do Mediolanu, by w Wigilię Paschalną (w nocy z 24/25 kwietnia 387 roku), razem z synem Adeodatem i z Alipiuszem, przyjąć z rąk biskupa Ambrożego sakrament chrztu.

Następny rok Augustyn spędził na przekonywaniu swoich manichejskich przyjaciół do przejścia na chrześcijaństwo. Wreszcie postanowił wrócić do ojczystej Afryki. Z matką, bratem Nawigiuszem i przyjaciółmi przybył do Ostii. Stąd miał ich zabrać okręt płynący do Kartaginy. Augustyn i jego matka odbyli tu ważną rozmowę. Syn nazwał ją „chwilą zrozumienia”, wizją innego bytu. Monikę wkrótce po tym zdarzeniu złożyła choroba, wskutek której zmarła. Augustyn pochował ją w Ostii.

W 388 roku Augustyn zdecydował się udać do Rzymu, gdzie pozostał przez znaczną część roku. Pod jesień pożeglował z powrotem do Kartaginy, a stąd do Tagasty. W trakcie tej podróży (w 389 lub 390 roku) zmarł jego siedemnastoletni syn.

W rodzinnym mieście – za zgodą biskupa Hippony, Waleriusza – Augustyn założył wraz ze swoimi przyjaciółmi pierwszą wspólnotę augustiańską, będącą zarazem pierwszym klasztorem w Afryce. Tu oddał się pracy filozoficzno-teologicznej, która po kilku latach rozsławiła ten klasztor na cały chrześcijański świat. Właśnie w tym miejscu powstała większość chrześcijańskich dzieł Augustyna.

W 391 roku Augustyn przybył do Hippony, położonej na północ od Tagasty. Miejscowy biskup, Waleriusz, rozpoznając „dar” Augustyna, wyświęcił go w tym samym roku na kapłana. W odpowiedzi na dar powołania Augustyn założył w Tagaście drugą wspólnotę augustiańską. Sława Augustyna szybko jednak przyćmiła sławę Waleriusza. Postanowił więc usankcjonować faktyczny stan rzeczy i w 395 roku konsekrował Augustyna na swojego biskupa pomocniczego. Po śmierci biskupa Waleriusza (w 396 roku) Augustyn automatycznie został jedynym biskupem Hippony, sprawując tę funkcję aż do swojej śmierci, która miała miejsce w 430 roku.

W latach 397 – 400 Augustyn pisał swoje „Wyznania” („Confessiones”) – w typowej dla siebie łacinie, nasyconej frazeologią biblijną. Samo słowo „confessiones” znaczy „wyznawanie” (spowiadanie się z życia), jak i „wysławianie” (pochwałę mądrości Stwórcy). Trzeba o tym wiedzieć, żeby właściwie rozumieć księgi X-XIII „Wyznań”. Nie zawierają one bowiem oczekiwanej narracji biograficznej, tylko rozważania psychologiczne, filozoficzne i teologiczne, stanowiące jednak integralną część tego dzieła.

W 410 roku do Rzymu wdarli się Goci i splądrowali miasto. Wydawało się, że koniec świata jest bliski. Z rozmyślań o zagrożeniu cywilizacji Augustyn wysnuł historiozofię, którą zaczął formułować w dziele „O państwie Bożym” („De civitate Dei”).

W 426 roku Augustyn wyznaczył swoim następcą na stolicy biskupiej w Hipponie kapłana Herakliusza. I zaczął finalizować pracę nad ostatnią, XXII księgą dzieła „O państwie Bożym”.

W roku 429 Wandalowie przesunęli się z Hiszpanii wzdłuż wybrzeża afrykańskiego ku Numidii, znacząc swoją drogę pożarami. Stary biskup nieznużenie troszczył się o swoją diecezję, która była teraz pełna uciekinierów. Jednocześnie nie wypuszczał z ręki pisarskiego rylca. W 430 roku Wandalowie wkroczyli na teren Numidii i zaczęli oblegać Hipponę. Miasto i klasztor zostały splądrowane. Zgodnie z hagiograficzną tradycją Augustyn stał na murach klasztoru i do samego końca zachęcał mieszkańców do obrony miasta.

W sierpniu 430 roku biskupa zmogła silna gorączka. Czuwali przy nim jego uczniowie – wśród nich Posydiusz, jego późniejszy biograf. Dnia 28 sierpnia 430 roku św. Augustyn przekroczył próg doczesny, by spotkać się twarzą w twarz z Tym, którego tak bardzo umiłował.